8 keer onderhuids racisme
Als buitenlander, immigrant, allochtoon of streepje-Nederlander krijg je vaak opmerkingen over je afkomst, huidskleur of geloof. Soms bewust, maar vaker nog onbewust. En altijd ongemakkelijk, voor mij en mijn vrienden dan.
Hoewel ik oprecht denk dat de meeste mensen het niet verkeerd of kwetsend bedoelen, benadrukken ze hiermee wel telkens een verschil tussen mij en henzelf, tussen Wij en Zij. Ook als dat verschil er eigenlijk niet is, of er helemaal niet toe doet. Dit geeft mij het gevoel dat ik anders ben, of minder Nederlands.
Hieronder een lijst van 8 keer onderhuids racisme uit mijn dagelijks leven.
1. “Jij spreekt goed Nederlands!”
Natuurlijk spreek ik Nederlands. En goed ook. Ik heb toch ook op school gezeten? Misschien wel op dezelfde school als jij, we wonen immers in dezelfde stad. Daarnaast ga ik naar de universiteit, daar spreken we naast Engels ook gewoon Nederlands hoor.
Bij mensen die je niet kent, kun je dit af en toe nog naast je neerleggen. Maar als dit mensen in je persoonlijke kring zijn, dan wordt het soms wel pijnlijk. Kijk maar eens naar Ying (25). Hoe zou jij het vinden als je schoonfamilie er door je naam vanuit gaat dat je geen Nederlands spreekt?
2. “Je lijkt helemaal niet op een moslim.”
Hoe ziet een moslim er dan uit? Mannen in een jurk met lange baard, vrouwen in een boerka en de gematigden met een hoofddoek? Deze beelden heb je alleen maar door de media. Ik draag geen hoofddoek, net als mijn vriendinnen en vele andere moslima’s, en dat is prima.
3. “Nee, maar waar kom je écht vandaan?”
Uit Nederland. Gewoon uit Nederland, net als jij. Ik mag ik hier dan wel niet geboren zijn, maar ik woon hier, ben hier opgegroeid en hier naar school geweest. Ik ga hier naar de universiteit en werk ook hier. Bovendien hebben we hetzelfde paspoort.
4. “Zit JIJ op de universiteit?!”
Ja, het klinkt misschien gek, maar ‘allochtonen’ kunnen ook studeren. En nu je erover begint, het gaat nog goed ook: ik heb een paar weken geleden mijn bachelor afgerond en begin na de zomer aan mijn master.
Deze vooroordelen spelen niet alleen tussen individuen, maar werken door in het hele onderwijssysteem en bepalen keuzes van docenten. Niet alleen in het hoger onderwijs, maar ook in het basis- en voortgezet onderwijs worden jongeren met een bi-culturele achtergrond vaak lager ingeschat door docenten. Ik had geluk dat mijn ouders voor mij opkwamen, zodat ik toch naar tweetalig onderwijs kon. Bekijk hier het fragment van Benjamin (20). Hoe zou jij hiermee zijn omgegaan?
5. “Jij bent toch helemaal geen allochtoon, joh.”
Ten eerste vind ik het woord ‘allochtoon’ twijfelachtig. Want wat beschrijft dit nou werkelijk? Ondanks de schijnbaar neutrale definitie van het woord, wordt het vaak niet op de juiste manier gebruikt. Veel mensen met een lichte huidskleur worden nooit als allochtoon gezien, ook al zijn ze zelf in het buitenland geboren of spreken ze de Nederlandse taal niet eens. Tegelijkertijd worden mensen die gewoon in Nederland geboren zijn of zelfs al een derde generatie streepje-Nederlander zijn wél gezien als allochtoon. Dan heeft allochtoon-zijn dus eigenlijk veel meer te maken met afkomst, geloof of huidskleur en zegt de term dus vooral niet zo veel.
Daarnaast: hoe bedoel je dat ik geen allochtoon ben? Volgens de definitie ben ik dat wel degelijk. En dan heb ik ook nog eens een andere afkomst en geloof dan de meerderheid. Heeft het dan te maken met de mate van ‘integratie’ en ‘jezelf aanpassen’, of de mate waarin het opvalt dat je anders bent? Hier zit een waardeoordeel in waar ik moeite mee heb: alsof ‘autochtoon’ beter is dan ‘allochtoon’, terwijl het eigenlijk toch zo’n neutrale term is?
Hoe zit dat bij anderen?
Ik weet zeker dat er veel Nederlanders zijn die zich in de uitspraken die ik te horen krijg zullen herkennen. Anderen misschien juist helemaal niet. Zij maken zich misschien soms (onbewust) schuldig aan dit soort uitspraken, maar horen op hun beurt weer andere opmerkingen en moeten op hun eigen manier dealen met vooroordelen, stereotypen of onderhuids racisme.
Voor de volledigheid wil ik daarom nog drie uitspraken noemen die verschillende vormen van discriminatie vertonen. Ik heb deze nooit naar mijn hoofd geslingerd gekregen, maar mijn vrienden of mensen om mij heen wel, en waardoor ik mij soms minstens net zo ongemakkelijk voel.
6. “Jij bent anders dan die typische Marokkanen.”
Wat is een typische Marokkaan? Hoe ziet er die uit en wat doet die? Bedoel je die hang-crimineel in de speeltuin om de hoek? Of die religieuze fanaticus van wie je stiekem eigenlijk een beetje bang bent?
Net zoals bij andere groepen in Nederland, zijn er zo veel verschillende soorten Marokkanen. Waardoor veel mensen de rustige Marokkaans-Nederlandse jongen of het aardige Marokkaans-Nederlandse meisje over het hoofd zien. Geen wonder dat de makers van deze video dan ook precies op die vertekende verwachting inspelen, met tips voor ‘Marokkanen’ als ze gaan solliciteren.
7. “Voor jullie is geld heel belangrijk toch?”
Nog steeds worden Joden vaak verbonden aan geld. Maar niet alleen aan handel en rijkdom, ook aan negatieve eigenschappen als gierigheid of hebzucht. Ook in grappen worden Joden vaak afgeschilderd alsof ze rijk willen worden zonder inspanning.
Toen ik vorige week een rapport las van de Anne Frank Stichting en het Verwey Jonger Instituut, schrok ik van het feit dat Joodse monumenten nog steeds beklad worden en dat er antisemitische leuzen worden geroepen in voetbalstadions, op het internet, tegen mensen in een publieke functie (zoals politie of treinconducteurs) en op school. Soms uit Islamitische hoek of gerelateerd aan de staat Israël, maar vaker nog ‘gewoon’ het resultaat van vooroordelen en onbegrip.
8. “Maar jij bent niet vrouwelijk, aan jou kun je het helemaal niet zien.”
Het tegenstrijdige aan deze uitspraak is dat ie vaker goedbedoeld dan slecht-bedoeld wordt uitgesproken: het is een soort geruststelling dat jij ‘gewoon ok’ bent. Tegelijkertijd zet je hiermee een hele groep weg en benader je die ene niet-vrouwelijke homo als uitzondering op de regel. Bart (24) krijgt deze opmerking vaak en is hier helemaal klaar mee. Bekijk hier hoe hij daarop reageert.
Hoe zit dat bij jou?
Iedere dag plaatsen we mensen in hokjes. Maar zie jij wie er schuilt gaat achter het hokje? Speel de Hokjestest op hokjestest.nl. Met de Implicit Association Test kun jij testen waar jouw voorkeuren liggen gebaseerd op huidskleur en afkomst.
Selma Hadziavdic, student Media & Business aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Crazy cat lady. Spreekt vloeiend Emoji en heeft een passie voor koffie. Geen fan van insecten.